Intelligente televisie

Toneel Teatraal, oktober 1978 – Walter van der Kooi

\’Authentiek en spannend\’

(…) Het Nederlands dramaseizoen is geopend, ondermeer met de gesprekken die Hedda van Gennep voor het IKON heeft gevoerd met Bakoenin, Henriëtte Roland Holst en Guillaume Groen van Prinsterer. (…) De IKON-gesprekken zijn de moeite waard. De vorm – een journaliste interviewt een histo­risch figuur – had de IKON al eerder laten zien in aankopen van de Canadese televisie. (…) Belangrijker is dat het team dat het hier doet (Eric Oosthoek regie; Hedda van Gennep ­interviews, per keer een andere akteur of aktrise) erin slaagt in korte tijd de kijkers vertrouwd te maken met de voornaamste as­pekten van het denken van de betrokken figuren, terwijl ook wat biografisch materiaal wordt meegenomen. Als drama niet spektakulair: het is een recht-voor-z\’n-raap interview; maar wel boeiend omdat er een mens zit die de vragen beantwoordt en je niet, zoals gebruikelijk bij dergelijke informatie op de televisie, een beschaafde kommentaarstem in hoog tempo hele wereld­beschouwingen hoort beschrijven in schitte­rend afgeronde zinnen, terwijl je kijkt naar foto\’s. (…) Het krijgt door een gesprek iets persoonlijkers. Ze lopen daarbij over een smalle richel. Het is onder andere zo leuk om naar te kijken en te luisteren omdat er niet een uitgeschreven en uit het hoofd geleerde tekst voor twee perso­nen aan ten grondslag ligt. Er wordt geïmproviseerd. Hedda stelt vragen, geeft ook tegelijk wat informatie op die manier, en de akteur antwoordt daarop vanuit haar/zijn kennis van de opvattingen en ervaringen van de uitgebeel­de figuur. Dat maakt het autentiek enerzijds en spannend anderzijds, want je weet als kijker heel goed dat Henriëtte daar niet zelf zit. En het pleit voor alle betrokkenen dat dat lukt. Met andere woorden, dat de gesprekken inderdaad de kern van de ideeën van de betrokkenen overbrengen. Een intelligente manier van televisie ­maken die zulke hoge eisen stelt aan akteurs dat maar weinigen het aan zullen kunnen. Er is weinig fantasie voor nodig om te begrijpen wat er aan lees- en praatwerk aan zo\’n kort gesprek vooraf gaat. Er wordt verder ook helemaal niet vervelend in \’geakteerd\’. Niks nadrukkelijks. De betrokkene praat vanuit het werk van de­geen die zij/hij speelt. Zo goed dat ik me de eerste keer niet kon voorstellen dat akteur Wim Meuwissen zich niet sterk verwant moest voe­len met Bakoenins ideeën. Wat bij navraag bleek waar te zijn. Dat dat geen bindende voorwaarde is, bewees Rense Royaards als Groen van Prinsterer. Of moet ik dat uitleggen? Deze serie lijkt voor uitbreiding vatbaar. (…)

Goed geslaagd experiment

Trouw, 15 en 29 september 1978 – Ton Hydra

(…) Over het waarom en hoe van de reeks heb ik gesproken met regisseur Eric Oosthoek. Deze jonge theaterman wil onder geen beding met informa­tie manipuleren. Het drietal tot le­ven gewekte figuren moest voor zichzelf spreken. Dit hield in dat de historische betrouwbaarheid zo groot mogelijk diende te zijn en er dus grondig onderzoek moest worden verricht. Het produktieteam besteedde niet alleen zelf veel tijd aan de bestude­ring van de figuren en hun werk maar liet zich bovendien adviseren door specialisten op het betrokken onderwerp. Voor Bakoenin was dat Els de Graaf, assistente van prof. Arthur Lehning, van het Instituut voor Sociale Wetenschappen, waar­aan een grote Bakoenin-afdeling is verbonden. De Vlaamse acteur Wim Meuwisse (Eric Oosthoek wilde geen overbe­kend televisiegezicht) speelt de anarchistische filosoof. Met de prachtig gegrimeerde kop, zijn tongval en brede gebaar suggereert hij heel sterk dat er een mens van ver over eigen grenzen tegenover ons zit. Meuwisse verdiepte zich zo zeer in persoon en werk dat hij zich niet hoefde te bedienen van een uitgeschreven tekst. Dit verleven­digt het gesprek, waaraan Hedda van Gennep als interviewster al even realistisch leiding geeft. Oost­hoek koos deze kundige programma-maakster (met toestemming van de VARA, waar zij in dienst is) omdat volgens hem al te veel man­nen op de buis gesprekken voeren. (…) Ik hoop dat de IKON het bij dit onder leiding van Eric Oosthoek goed geslaagde experiment niet zal laten.